We leven in een tijd van ontkerkelijking. Die gaat ook onze regio niet voorbij. Wat betekent de ontkerkelijking voor onze samenleving? In hoeverre is de ontkerkelijking een bedreiging voor onze samenleving?

Nu is ontkerkelijking niet hetzelfde als verlies aan geloof. Mensen zoeken het geloof deels ook buiten de kerk. Toch staan die twee ook weer niet los van elkaar. Duidelijk is dat veel mensen de kerk de rug toekeren omdat ze steeds minder hebben met God en geloof.

Wat betekent dat voor onze samenleving? Stel dat de ontkerkelijking en daarmee het verlies aan geloof doorzet. Als predikant (en gelovige!) denk ik dat we dan iets wezenlijks kwijtraken. En dat is de verticale dimensie. Zonder God en geloof wordt het leven wel heel aards en plat. We verliezen een stuk perspectief, richting, troost, houvast. Ik denk niet dat we daar gelukkiger van worden.

Maar dat gaat misschien nog iets teveel over de ‘inhoud’ van de kerk. Ik kan me voorstellen dat mensen die wat verder van de kerk afstaan, daar minder door worden aangesproken. Daarom noem ik ook nog drie andere dingen. Die raken meer aan de ‘functie’ van de kerk.

Allereerst. De kerk bezit wat wel genoemd wordt een groot “sociaal kapitaal”. Daarbij gaat het om dingen als sociale contacten, actief zijn in het verenigingsleven en geven aan goede doelen. Het is onmiskenbaar dat kerk en godsdienst mensen hiertoe inspireren. Dat zie je ook in onze regio, waar mensen die actief zijn in de kerk zich vaak ook inzetten voor de samenleving als geheel. Als kerk en geloof steeds meer uit de samenleving verdwijnen, verdwijnt daarmee ook een stuk sociaal kapitaal. En daar wordt de samenleving niet beter van.

Het tweede. De samenleving die we op dit moment hebben, is grotendeels door het Christendom gevormd. Allerlei sociale voorzieningen die we vandaag de dag hebben, gaan terug op christelijke hulp aan armen, vreemdelingen en zieken. De spannende vraag is in hoeverre deze standhouden als kerk en geloof steeds meer uit de samenleving verdwijnen. Een bekend christelijk symbool is het kruis. De verticale lijn staat voor de relatie met God, de horizontale voor de relatie met andere mensen. Grote vraag in een tijd van ontkerkelijking is hoe sterk de horizontale lijn blijft als de verticale lijn meer en meer verdwijnt.

Dat raakt aan het derde. De ook onder christenen geliefde rabbijn Jonathan Sacks analyseert de westerse cultuur als een samenleving van het “ik”. We moeten volgens hem terug naar “wij”. Dat betekent aan de ene kant dat we meer oog moeten krijgen voor de mensen om ons heen. Het betekent aan de andere kant dat we een gemeenschappelijke morele basis nodig hebben. Die gemeenschappelijke morele basis was het Christendom. Je ziet dat die basis verbrokkelt. Je ziet ook dat als gevolg daarvan de samenleving steeds meer verdeeld raakt. Zelfs: polariseert. Zonder een gemeenschappelijk “wij” blijft er weinig van een samen-leving overeind. U begrijpt: wat mij betreft keren we terug naar de gemeenschappelijke basis die we hadden. Daar wordt onze samenleving alleen maar beter van!

Ds. Karel Hazeleger

Predikant van de hervormde gemeente Westerhaar

Daarvoor predikant van de hervormde gemeente Ommen